Iechyd a Lles | Aflonyddu Rhywiol - Y Gwir Plaen

Os na allwn fynd i’r afael ag ymosodiadau ac aflonyddu rhywiol oedran ysgol, pa obaith sydd i’r dyfodol?
Gair gan y Golygydd, Llinos Dafydd.

Mae aflonyddu rhywiol a cham-drin rhywiol ar-lein mor endemig mewn ysgolion nes ei fod wedi cael ei normaleiddio i bob pwrpas, yn ôl adolygiad gan Lywodraeth y DU a gyhoeddwyd yr wythnos diwethaf.
Daeth yn fuan ar ôl i’r grŵp Everyone’s Invited, mudiad sydd wedi ymrwymo i ddileu diwylliant treisio, gyhoeddi rhestr o 3,000 o ysgolion yr oedd myfyrwyr wedi cysylltu â nhw gyda honiadau o dreisio, ymosodiad rhywiol, ac aflonyddu rhywiol.
Rhag ofn i ni geisio esgus nad yw hon yn broblem sy'n effeithio ar Gymru, mae 91 o'r ysgolion a enwir yng Nghymru a byddai bron pawb sy'n edrych ar y rhestr honno'n gyfarwydd â llawer ohonynt.
Mae hyn yn frawychus i fam i bedair merch – ac fel golygydd sy’n paratoi erthyglau i chi, ferched ifanc Cymru. Ond mae'n rhaid i fi ychwanegu, ysywaeth - fel dioddefwr trais rhywiol fy hun yn 14 oed - nid yw'r rhestr hon yn fy synnu o gwbl.
Dwi ddim eisiau rhestru'r ysgolion sydd wedi'u cynnwys yma – ond mae’r arwydd yn glir. Mae ymosodiadau rhywiol ac aflonyddu yn gwbl endemig yn ein cymdeithas.
Ry’n ni’n trin ymosodiadau a cham-drin rhywiol fel pe bai'n ddigwyddiad prin, ond nid yw hynny'n wir. O bell ffordd.

Y gwir plaen
Yn ôl yr elusen Rape Crisis, mae 20% o ferched a 4% o ddynion wedi profi rhyw fath o ymosodiad rhywiol ers yn 16 oed, sy’n cyfateb i 3.4 miliwn o ddioddefwyr benywaidd a 631,000 o ddynion.
Mae oddeutu 85,000 o ferched a 12,000 o ddynion dros 16 oed yn profi trais rhywiol neu ymgais at dreisio yng Nghymru a Lloegr yn unig bob blwyddyn.
Byddech chi'n meddwl bod hwn yn fater y byddai Llywodraeth y DU - sy'n parhau i fod â gofal am gyfiawnder a phlismona yng Nghymru - yn rhuthro i wneud rhywbeth yn ei gylch.
I'r gwrthwyneb. Mae trais rhywiol wedi cael ei droseddoli i bob pwrpas o ganlyniad i gwymp mewn erlyniadau sydd wedi caniatáu i'r mwyafrif o droseddwyr ddianc rhag cyfiawnder.
Mae erlyniadau treisio yng Nghymru a Lloegr ar eu lefelau isaf erioed. Nawr dim ond 1.6% o achosion treisio sy'n cael eu cyhuddo, gyda llai fyth yn cael eu heuogfarnu.

Oni heuir ni fedir
Mae’n amlwg yn seiliedig ar restr ysgolion Everyone Invited fod y ‘diwylliant treisio’ sy’n arwain at yr ystadegau ysgytwol hyn yn dechrau yn ifanc iawn, yn ein hysgolion.
Nid ydym yn llwyddo i ddelio ag achos symptomau'r broblem hon. Byddai'n well gennym ni, fel cymdeithas, ei ‘sgubo o dan y carped ac esgus nad yw'n digwydd.
Nid yn unig mae aflonyddu rhywiol yn ein hysgolion yn cael ei dderbyn, mae'n cael ei normaleiddio a'i anwybyddu.
Os nad oes gobaith mynd i'r afael â'r materion hyn pan fyddant yn dechrau yn oed ysgol, os mai'r neges a anfonir at ein disgyblion yw bod hyn yn normal, rydym yn dysgu cenhedlaeth newydd i beidio â siarad yn ei herbyn.
Oherwydd ei fod yn cael ei ddrymio iddynt o oed ifanc nad yw pobl o awdurdod yn ei gymryd o ddifrif, yn troi llygad dall ato, yn dweud wrthynt am ei anghofio, a symud ymlaen.
Gobeithio, yn y dyfodol, y gall Cymru ddatganoli cyfiawnder a phlismona a gallwn wneud ymdrech iawn i fynd i’r afael â’r mater hwn ar lefel genedlaethol, oherwydd mae’n amlwg nad yw Llywodraeth y DU wedi gwneud hynny.

Yn anffodus, byddai'n amhosibl gwarantu y byddai Cymru yn gwneud gwaith gwell, gan ei bod yn ymddangos bod yr un diwylliant o anwybyddu'r broblem wedi'i wreiddio yma.
Felly beth allwn ni ei wneud yn y cyfamser? Dwi o’r farn y dylai Estyn lansio ymchwiliad i'r rhestr hon. Peidio â chosbi'r ysgolion hynny a enwir ond sicrhau bod pob ysgol yng Nghymru yn lle diogel i bobl ifanc a bod dull dim goddefgarwch tuag at gam-drin ac aflonyddu rhywiol.
Oherwydd os na allwn ddatrys hyn yn ein hysgolion - yr un amgylchedd a reolir fwyaf lle mae ein plant i fod i deimlo'n ddiogel - ble ar y ddaear y gallwn ei wneud?
Os na allwn ddysgu pobl ifanc yn eu harddegau cynnar bod y math hwn o ymddygiad yn annerbyniol, ac y gall dioddefwyr ddibynnu ar y rhai mewn awdurdod i weithredu arno, pa obaith sydd? Oni heuir ni fedir.

Gair o gyngor

Os hoffech gael cymorth, siaradwch gyda’ch meddyg teulu, rhiant, ffrind neu athrawes. Neu opsiwn arall yw chwilio am gyngor ar-lein. Ewch i:

Meic Cymru - neu Rhadffôn 080880 23456

Mind
0300 123 3393 (Dydd Llun i ddydd Gwener, rhwng 9am a 6pm)
info@mind.org.uk
86463
mind.org.uk

Rape Crisis
0808 802 9999
https://rapecrisis.org.uk/get-help/want-to-talk/