top of page
Ar ben y byd – ond mae’r frwydr yn parhau
gan Aeron Dafydd

Heddiw, cyhoeddwyd Cymry Balch Ifanc fel enillydd Gwobr Tir na n-Og 2025 am y Llyfr Uwchradd Cymraeg Gorau – ac a dweud y gwir, mae'n teimlo'n anhygoel. Mae gweld cyfrol sy'n dyrchafu lleisiau ifanc LHDTCRA+ yng Nghymru yn cael eu cydnabod fel hyn yn foment na fyddaf yn ei hanghofio.
Fel un o'r cyfranwyr, rwy'n hynod falch – ohonof i fy hun, o fy stori, o bawb a rannodd eu stori. Ond rwyf hefyd yn gwybod hyn: nid yw ennill yn trwsio popeth dros nos.
Mae pobl yn dal i ddefnyddio'r rhagenwau anghywir.
Mae'r jôcs yn dal i ddod. Y distawrwydd lletchwith. Yr ochneidio pan fyddaf yn cywiro rhywun – eto.
Gall hyd yn oed y rhai sy'n dweud eu bod yn gefnogol fynd i banig, osgoi'r sgwrs, neu rewi yn yr unfan.
Gall gwobr ddim newid hynny. Ddim eto.
Ond dyma beth mae'n ei wneud: mae'n taflu goleuni. Mae'n newid y naratif. Mae'n agor drysau.
Gallai panel o feirniaid fod wedi dewis unrhyw lyfr – a dewison nhw ein llyfr ni. Llyfr yn llawn lleisiau go iawn, pwerus gan bobl ifanc LHDTCRA+ ledled Cymru. Mae'r dewis hwnnw'n ddatganiad ynddo'i hun. Mae'n dweud:
Mae'r lleisiau hyn yn bwysig.
Mae pobl ifanc LHDTCRA+ yn haeddu lle, gwelededd a dathliad – nid dim ond goddefgarwch.
Mae eu straeon yn perthyn i ysgolion, llyfrgelloedd, cartrefi.
I mi, roedd ysgrifennu fy mhennod rhannol yn iachâd, rhannol yn brotest. Roeddwn i eisiau dangos sut beth yw bod yn anneuaidd yng Nghymru heddiw. Nid y fersiwn sy'n cadw oedolion yn gyfforddus – ond y gwir. Gall y gwir fod yn anodd, ond gall hefyd fod yn bwerus.
Gobeithio y bydd y wobr hon yn arwain at fwy na chymeradwyaeth.
Gobeithio y bydd yn sbarduno sgyrsiau yn yr ystafelloedd dosbarth.
Gobeithio y bydd yn gwneud i un rhiant oedi cyn dweud, "dim ond phase yw e."
Gobeithio y bydd yn helpu un person ifanc ofnus i weld dyfodol iddyn nhw eu hunain – yma, yng Nghymru.


Oherwydd nid ffuglen yw'r straeon yn y gyfrol hon. Maen nhw'n fyw. Maen nhw'n angenrheidiol. Ni sydd piau nhw.
Ac i bob person ifanc LHDTCRA+ yng Nghymru – mae'r fuddugoliaeth hon i chi hefyd. I'r rhai tawel. Y rhai sydd heb ddod allan eto. Y rhai sy'n ceisio datrys y cyfan. Rydych chi'n bwysig. Rydych chi'n perthyn. Nid phase ydych chi. Dydyn ni ddim yn mynd i unman.
Mae Cymry Balch Ifanc gan Wasg Rily ar gael yn eich siop lyfrau lleol neu ar-lein.
bottom of page